Sextape uitgelekt?! Advocaat media over portrechtrecht, auteursrecht en strafrecht. Eerste hulp bij wraakporno

In de jaren '90 had je Pamela Anderson en Tommy Lee, in de jaren '00 Paris Hilton met "one night in Paris". Nu is er ophef over een sextape van Patricia Paay, die waarschijnlijk helemaal niet bestaat. Een uitgelekte sextape hoeft geen probleem te zijn. Voor zover mij bekend heeft het de carrières van Pamela Anderson, Paris Hilton en Tommy Lee niet echt geschaad. Maar ik kan mij voorstellen dat het niet echt leuk is.

Het verhaal van "One night in Paris" is er één van ongekende brutaliteit. Rick Salomon (de man met wie Hilton in de film was) leek het een goed idee om het filmpje van hun gezellig samenzijn als video/dvd uit te brengen. Hilton was uiteraard "not amused". Hilton maakte publiekelijk bekend dat ze tijdens het filmen "out of it" was (stoned/dronken). Volgens Rick Salomon was dat niet waar, en hij klaagde Hilton aan wegens "defamation" (smaad). Hilton stelde vervolgens een tegenclaim in en eiste dat de film uit de handel zou worden gehaald. 

Uiteindelijk hebben Hilton en Salomon de zaak buiten rechte geregeld (geschikt). Het schijnt dat Hilton $ 400.000,= aan de schikking overhield, plus waarschijnlijk inkomsten uit de tape (die nog steeds in de handel is, en waarvan de rechten tegenwoordig bij Vivid Entertainment liggen). 

Maar goed, we zijn niet allemaal Paris Hilton of Tommy Lee. Wat te doen indien geconfronteerd met het geplaatst zijn op het internet van een filmpje dat privé had moeten blijven, althans wat jou betreft.

1. is bekend wie de film gemaakt heeft? 

Dit lijkt voor zich te spreken, maar het is mogelijk dat heimelijk opnamen zijn gemaakt waarvan de in de film afgebeelde personen geen weet hadden. Is bekend wie het filmpje heeft gemaakt  dan lijkt het mij onrechtmatig jegens de in de film afgebeelde personen om slordig om te springen met de film, in die zin dat de film ooit "op internet" of anderszins openbaar gemaakt wordt. Ook al heeft de maker in kwestie niet zelf de film "op internet" gezet, mijn inziens dient de maker van zo'n film te voorkomen dat zo'n film uitlekt. Mocht de film toch uitlekken dan kan de maker aangesproken worden uit hoofde van onrechtmatige daad.

2. Ook al is niet duidelijk wie het filmpje op het internet heeft gezet, de in het filmpje afgebeelde persoon (indien die herkenbaar in het fimpje is afgebeeld) kan zich altijd beroepen op het portretrecht (artt. 19 t/m 21 van de Auteurswet). 

Er zijn dan twee situaties. Indien het filmpje in opdracht is gemaakt, dan is voor publicatie zonder meer toestemming van de afgebeelde persoon nodig. Dit toestemmingsvereiste geldt niet alleen voor derden (websites, etc.), maar ook voor de filmmaker zelf. Als een film niet in opdracht is gemaakt, mag het in beginsel vrijelijk worden gebruikt, tenzij een redelijk belang van de in de film afgebeelde persoon  zich daartegen verzet. Dan is toestemming vereist. Bij wraakporno zal er vrijwel zeker altijd sprake zijn van een redelijk belang van de in het filmpje afgebeelde persoon.

3. Indien vast staat dat er sprake is van inbreuk op het portretrecht, dan is de vraag wie aan te spreken op grond van het portretrecht?

Allereerst kan het medium waarop het filmpje openbaar is gemaakt aangesproken worden (Facebook, twitter, een website). Sommige sites zullen zich verschuilen achter een "hosting" verhaal (zo'n site stelt zich dan op het standpunt dat het niet weet wat er allemaal op haar site wordt geplaatst, en slechts een doorgeefluik is, en daarom niet aansprakelijk zou zijn). 

Het is daarom verstandig om ook altijd een "notice and take down" melding te doen bij de website. Je attendeert met zo'n melding de site op het filmpje en vraagt de site het filmpje meteen te verwijderen. 

Lukt dit, dan is je eerste doel bereikt, het filmpje staat niet meer online. De vraag of de website slechts een hosting provider was, kan dan later in een eventuele procedure aan de orde komen.

Naast het medium die het filmpje heeft verspreidt is degene die het filmpje online heeft gezet (die veelal ook de maker van het filmpje zal zijn)  ook aansprakelijk op grond van het portretrecht. 

Het is verstandig om altijd zowel het medium als degene die het filmpje heeft verspreidt aan te spreken.


Schadevergoeding Het is -in het geval er sprake is van een schending van portretrecht -ook mogelijk om een schadevergoeding te vorderen. Indien u een BN er bent of anderszins "verzilverbare populariteit' heeft, kan een aanzienlijke vergoeding gevorderd worden. Het criterium is dan het bedrag dat je had kunnen vragen indien toestemming voor het filmpje had gegeven. Ben je niet zo bekend dan kun je "immateriële schade" vorderen a.g.v. de portretrechtsschending. In Nederland zijn de toegekende bedragen niet heel hoog. Echter, in het geval van wraakporno zijn vergoedingen van EUR 10K plus zeker mogelijk. Daarnaast kan vermogensschade gevorderd worden, bijvoorbeeld indien je door het filmpje opdrachten bent misgelopen of je baan bent kwijtgeraakt, zo'n vergoeding kan ook al snel aardig oplopen.

Strafrecht
Degene die zonder toestemming van de in het filmpje afgebeelde persoon het filmpje openbaar maakt begaat een overtreding (art. 35 Auteurswet), welke overtreding is gesanctioneerd met een geldboete van de vierde categorie.

Was je ten tijde van het maken van het filmpje minderjarig dan geldt dat het verspreiden van seksuele afbeeldingen van minderjarigen op zichzelf al een strafbare handeling is, ongeacht of er toestemming is. In  zulke situaties, kan strafrechtelijke vervolging op grond van het vervaardigen en/of verspreiden van kinderpornografie (artikel 240b Sr) plaatsvinden. Bij filmpjes van minderjarigen gaat het dus altijd om onrechtmatig handelen.


Voormalig minister Ivo Opstelden gaf in antwoord op kamervragen d.d. 19 december 2014 nog het volgende aan. In zaken met minderjarige slachtoffers komt het regelmatig voor dat via het eenmaal in bezit gekregen kinderpornomateriaal waarop het slachtoffer zelf staat afgebeeld, druk wordt uitgeoefend op het slachtoffer om bijvoorbeeld meer en verdergaand materiaal te leveren. In dergelijke gevallen kan het openbaar ministerie die druk of dwang als een verzwarende omstandigheid binnen de tenlastegelegde zedenfeiten zoals (enige handeling met) kinderporno, grooming (art. 248e Sr), verleiding (art. 248a Sr) of aanranding (art. 246 Sr) ten laste leggen. Ook kan vervolging plaatsvinden op grond van de algemene strafbaarstelling van het uitoefenen van dwang (art. 284 Sr). 
 

Het maken en verspreiden van seksuele afbeeldingen van een meerderjarige met diens toestemming is op zichzelf niet strafbaar. Uitsluitend indien de beelden als aanstootgevend voor de algemene eerbaarheid zijn aan te merken en worden tentoongesteld, ongevraagd toegezonden of op een openbare plaats worden aangeboden, kan vervolging op grond van pornografie plaatsvinden (art. 240 Sr). 
 

Vaak wordt het beeldmateriaal door volwassenen vrijwillig gemaakt en afgestaan. Indien de beelden vervolgens zonder toestemming via het internet worden verspreid, bijvoorbeeld uit wraak, kunnen deze handelingen tot strafrechtelijke vervolging leiden op grond van belediging (art. 266 Sr), smaad (art. 261 Sr) en, indien er feiten worden verkondigd die in strijd zijn met de waarheid, laster (art. 262 Sr). 

In het geval de beelden niet vrijwillig zijn gemaakt of afgestaan, biedt het strafrecht verschillende (aanvullende) beschermingsmogelijkheden. Indien de beelden heimelijk worden gemaakt, kan een beroep worden gedaan op de strafbaarstelling van het gebruik van een verborgen camera in een woning of een andere niet openbare plaats (art. 139f Sr). Het openbaar maken van een afbeelding die heimelijk is gemaakt, is eveneens strafbaar (art. 139g Sr). Wanneer de beelden onder druk tot stand worden gebracht, kan dit een strafbare gedraging in de sfeer van het algemeen dwangdelict opleveren (art. 284 Sr). Indien het beeldmateriaal bij de rechthebbende is weggenomen via het binnendringen van een computer kan sprake zijn van computervredebreuk (art. 138ab Sr).

Quirijn Meijnen

Advocaat