dinsdag 24 november 2009

Met Lego kun je alles maken, met Mega bloks tegenwoordig ook...









Een bespreking van arrest Hoge Raad, 20 november 2009, Lego Nederland B.V. c.s Mega Brands Inc c.s.

Het succes van LEGO is onovertroffen. Wie is er niet met LEGO opgegroeid? Als je als kind aan het paradijs denkt, dan denk je aan LEGOLAND. Voor wie LEGO niet kent: LEGO brengt voor kleine kinderen DUPLO bouwsteentjes op de markt en voor de grotere kinderen LEGO bouwsteentjes. Zoals elk succesvol product werd LEGO dan ook al snel nagemaakt. LEGO kon daar vanwege een octrooi op de bouwsteentjes jarenlang succesvol tegen optreden. Vandaar ook dat een klein doosje met LEGO al snel € 12,= kost. Sinds een paar jaar is het octrooi op de LEGO bouwsteentjes verlopen Mega Brands Europe NV/SA brengt nu onder de merknaam MEGABLOKS MINI en MAXI bouwsteentjes op de markt. De MINI bouwsteentjes komen in uiterlijk en vormgeving vrijwel overeen en zijn compatibel met DUPLO; MICRO met LEGO. De vraag is nu of MEGABLOKS deze vrijwel identieke bouwsteentjes op de markt mag brengen? LEGO zal er natuurlijk alles aan doen om concurrenten die een graantje mee willen pikken van het succes van LEGO van de markt te weren.

Octrooi
Vroeger had LEGO zoals gezegd een octrooi op de bouwsteentjes. Het octrooi beschermde de uitvinding van Lego om buisjes aan de onderkant van een legosteen te maken die precies pasten tussen de noppen aan de bovenkant van een legosteen. Het octrooi van LEGO is verlopen. Als een octrooi verlopen is, mag iedereen de uitvinding in beginsel namaken. Echter, ook dan kan het namaken van andermans product nog onrechtmatig zijn; er kan sprake zijn van bijvoorbeeld merkinbreuk of “slaafse nabootsing”. Merkinbreuk is in deze zaak niet aan de orde. MEGABLOKS, MINI en MACRO lijken niet op LEGO. De vraag is nu of er sprake is van “slaafse nabootsing” van de LEGO bouwsteentjes door MEGABLOKS.


Slaafse nabootsing

De hoofdregel bij “slaafse nabootsing” is dat je een product dat niet (meer) door een recht van intellectuele eigendom (merkrecht, auteursrecht, modelrecht, octrooi) wordt beschermd mag namaken, maar je moet wel afwijken van het originele product daar wat dat kan.

Toen LEGO in 2003 geconfronteerd werd met de MEGABLOKS bouwsteentjes is zij meteen bij de Rechtbank Breda een procedure begonnen, stellende dat MEGABLOKS de LEGO bouwsteentjes slaafs nabootst. Op 20 november 2009 is er een einde gekomen aan deze procedure. De Hoge Raad, het hoogste rechtsorgaan in Nederland, heeft op 20 november jl. uitgemaakt dat MEGABLOKS de steentjes mocht nabootsen. Kort gezegd overweegt de Hoge Raad als volgt:

1) bij potentiële kopers van constructiespeelgoed (zoals LEGO) bestaat een behoefte aan compatibiliteit en uitwisselbaarheid met het bestaande en wijdverbreide Lego-systeem.

2) een bij afnemers van de producten constructiespeelgoed bestaande behoefte aan standaardisatie kan een rechtvaardiging kan zijn voor het verwarringwekkend nabootsen van een product.

3) de behoefte tot standaardisatie neemt niet weg dat de nabootser ondanks de als gevolg van de aanpassing aan de standaard bestaande gelijkheid van beide producten nog steeds alles dient te doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat er gevaar voor verwarring ontstaat of vergroot wordt. Wordt deze verplichting nageleefd dan staan gevaar voor verwarring niet in de weg aan rechtmatige nabootsing.

4) de uiterlijke verschillen tussen de steentjes van Mega Brands en die van Lego - de kleur en de (plaats van de) naamsvermelding – zijn voldoende om, gegeven de bij de potentiële kopers bestaande behoefte bouwsteentjes te verkrijgen die naar maatvoering en uiterlijk passen op/bij de steentjes die men al bezit, het gevaar van nodeloze verwarring te voorkomen. Van nodeloos verwarringsgevaar veroorzaakt door Mega Brands is geen sprake.

De moraal van het verhaal
De moraal van het verhaal? Indien er een behoefte in de markt bestaat aan standaardisatie (compatibiliteit en uitwisselbaarheid) dan mogen bij het nabootsen van een product dat niet (langer) wordt beschermd door een intellectuele-eigendomsrecht die “standaarden” worden overgenomen. Echter ook dan is de nabootser verplicht om verwarring zo veel mogelijk te voorkomen. De norm is: nodeloos verwarringsgevaar mag niet.

Een link naar het arrest is hier te vinden: www.rechtspraak.nl/ljn.asp?ljn=BJ6999

Quirijn Meijnen
advocaat

intellectuele eigendom & media recht

donderdag 12 november 2009

Stieg Larsson’s Millennium trilogie, deel vier, het gevecht om de royalties





Stieg Larsson ( 5 augustus 1954 – 9 november 2004) is de auteur van de van origine Zweedse Millenium trilogie: Mannen die vrouwen haten, De vrouw die met vuur speelde & Gerechtigheid (in het Zweeds Män som hatar kvinnor, Flickan som lekte med elden & Luftslottet som sprängdes). De Milleniumtrilogie zijn wereldwijd de best verkochte boeken van 2008 en waarschijnlijk ook 2009. In Zweden heeft één op de drie zweden zijn boeken gelezen. Het zal niet lang meer duren voordat Stieg Larsson Dan Brown (auteur van “De Da Vinci Code”) voorbij streeft in verkoop aantallen. Over de royaltie inkomsten is in Zweden nu een ruzie uitgebroken tussen de nabestaanden.Opmerkelijk is dat in Nederland zich zomaar een zelfde situatie kan voordoen.


Larsson heeft het cult karakter Lisbeth Salander bedacht. Lisbeth is wiskundig hoog begaafd, een computergenie, bi seksueel, houdt van piercings en tattoo’s, is wraakzuchtig, extreem gewelddadig jegens mensen die haar onrecht aandoen en behept met een eigenzinnig moreel besef. Lisbeth wekt veel sympathie doordat zij onverbiddelijk voor rechtvaardigheid strijdt. Lisbeth is specialist in het opstellen van rapporten over mensen. Deze rapporten vervaardigd zij al dan niet in opdracht van Milton Security, een bedrijf gespecialiseerd in persoonsonderzoeken. Haar motto is “iedereen heeft geheimen, het gaat er alleen om daar achter te komen”. Een mooi portret van Lisbeth is hier te vinden: http://www.vn.nl/De-Republiek-der-Letteren/Artikel-Literatuur/Stieg-Larssons-Lisbeth-Salander.htm  Haar partner tegen wil en dank is Mikael Blomkvist, een ander sterk karakter geschapen door Larsson.

Ruzie over verdeling van 40 miljoen euro aan royalties

De royaltie inkomsten uit de boeken en films worden tot nu toe geschat op 40 miljoen euro. Over de verdeling van deze royalties is een bloedige strijd uitgebroken tussen Eva Gabrielsson, Larsson’s levenspartner gedurende de laatste 32 jaar van zijn leven, en zijn broer en vader.


Eva Gabrielsson (54 jr. en architectuur historica) ontmoette Larsson tijdens een anti Vietnam demonstratie in Stockholm in 1972. Omdat Eva niet met Larsson getrouwd was heeft zij geen cent gezien van de miljoenen aan royalties die de boeken van haar gestorven vriend genereren. Gabriellson zou zelfs de helft van de flat die zij met Larsson samen had gekocht, hebben moeten afstaan aan de broer en vader van Larsson.

Milleniumtrilogie was in eerste instantie ontspanning voor Larsson in de avonduren
Stieg Larsson schreef de Milleniumtrilogie voor zijn eigen plezier in de avonduren na zijn werk als journalist. 'Ik schrijf ze voor de lol en het gaat erg snel', zei Larsson in het eerste en enige interview over zijn romans, dat hij twee weken voor zijn dood gaf. 'Ik schrijf makkelijker een misdaadverhaal dan een artikel voor mijn tijdschrift, want al wat daarin staat, moet honderd procent juist zijn.'


Kort voor zijn dood was hij bezig de Millenium trilogie gepubliceerd te krijgen. Publicatie van de boeken die nu een ongeëvenaard wereldsucces zijn heeft hij echter nooit mee mogen maken. Larsson stierf aan een hartaanval nadat hij zeven trappen naar zijn kantoor had gelopen. De lift was die dag stuk. Overigens rookte hij ook meer dan 60 sigaretten per dag, propte hij zich vol met hamburgers en werkte hij zich een slag in de rondte. Of Larsson de Millenium serie echt voor zijn lol schreef valt te betwijfelen. Volgens zijn uitgever Nordstett had Larsson steeds financiele problemen. De romans hadden zijn appeltje voor de dorst moeten worden.

Larsson is altijd politiek actief geweest en streed voor een rechtvaardige wereld
Larrson  is gedurende zijn carrière altijd politiek actief geweest voor diverse communistische en socialistische organisaties. Daarnaast had Larrson een grote belangstelling voor Science Fiction en is hij een aantal jaren voorzitter geweest van de grootste Zweedse sciencefictionclub, Skandinavisk Förening för Science Fiction (SFSF). Larsson was oprichter van de anti-fascistische Expo-foundation, die tot doel had om racistische en totalitaire denkbeelden en organisaties aan de kaak te stellen. Van 1999 tot 2002 leidde hij het tijdschrift Svartvitt med Expo en van 2002 tot 2004 Expo. Door zijn politieke stellingnamen en werkzaamheden voor Expo werd hij regelmatig bedreigd.

Apple ibook met deel 4 van de Millenium serie inzet van de strijd om de nalatenschap
Gabriellson is in het bezit van de Apple laptop van Larsson met daarop een tweehonderd pagina’s tellend manuscript voor deel vier van de Millenenium serie en een opzet voor nog zes delen. De broer en vader hebben Eva de flat aangeboden in ruil voor de laptop. De advocaat van Eva noemde dat “chantage”. Het hoeft geen verder betoog dat Eva Gabriellson de laptop onder zich houdt.

In een testament dat Larsson in 1977 had opgesteld bepaalde hij dat zijn nalatenschap naar de Socialistische partij van Zweden zou moeten gaan. Echter, nu dit testament zonder getuigen was opgesteld is het volgens Zweeds recht niet rechtsgeldig. Daarom gaan alle royalties nu naar de vader en broer van Larsson. Eva Gabrielsson met wie Larsson nooit getrouwd is geweest, vist achter het net. Volgens Eva Gabrielsson wilde zij en Stieg niet trouwen omdat de adresgegevens van getrouwde mensen in Zweden openbaar zijn. Larsson was bang voor bedreigingen uit extreem rechtse hoek. Wel kochten Lars en Eva in 1983 trouwringen. Eva draagt ze nu allebei. In Zweden is inmiddels een discussie losgebarsten over het erfrecht.
Eva Gabrielsson vindt dat zij recht heeft op de auteursrechten van haar overleden vriend Stieg Larsson omdat zij 32 jaar lang vorm heeft gegeven aan het leven en de ideeën van Larsson. Bovendien was Gabrielsson de belangrijkste kostwinner. Larsson verdiende niet veel met zijn journalistieke werk. Juridisch snijden deze argumenten geen hout. Het voelt natuurlijk wel onrechtvaardig. Aannemelijk is dat Larsson zijn vriendin het beheer over zijn nalatenschap en de inkomsten daaruit gunde. Ronduit onbegrijpelijk is dat de broer en vader van Larsson niet met Gabrielsson willen delen. Je zou zeggen, er is genoeg voor iedereen! Waarom dit succes laten overschaduwen door een ordinaire ruzie over geld? Feit is dat Larsson gedurende zijn leven vrijwel geen contact had met zijn broer en vader vanwege een verschillende opvatting over het leven. Zou dit een manier zijn om postuum wraak te nemen?

Zweeds erfrecht lijkt op het Nederlandse erfrecht

Wat Eva Gabrielsson is overkomen, kan in Nederland ook. Een samenwonende heeft in het Nederlandse erfrecht geen wettelijke positie. Volgens het Nederlandse erfrecht zijn de wettige erfgenamen bloedverwanten en (daarnaast als enige niet bloedverwant) de echtgenoot of geregistreerd partner. Uiteraard erft ook degene die in een testament is aangewezen als erfgenaam.

Wil je de persoon waarmee je samenwoont (of een LAT relatie hebt) laten erven dan kan dat alleen indien er sprake is van een huwelijk en/of een geregistreerd partnerschap en/of een testament.

In het geval van auteursrecht is het interessant dat een boek meerdere auteurs kan hebben. Zou Eva verhaallijnen hebben aangedragen, dialogen hebben voorgesteld of hebben meegeschreven aan het boek, dan hadden Larsson en Gabrielsson kunnen afspreken dat zij beide als auteur van de Millenium serie worden aangemerkt. In dat geval zou Eva Gabriellson in ieder geval 50% van de royaltie inkomsten genieten, ook al zou er geen testament, huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn.

Ruzie woedt nog voort
Op 1 november 2009 werd bekend dat de broer en vader van Stieg Larsson Eva Gabrielsson een bedrag van 2 miljoen euro hebben aangeboden als “schikking”. Gabrielsson heeft dit voorstel afgewezen.

Inmiddels is er een website in de lucht waar geld gedoneerd kan worden aan Eva Gabrielsson; http://www.supporteva.com/se/  . Mocht u een schuldgevoel hebben omdat u de film “Mannen de Vrouwen haten” illegaal heeft gedownload, of Eva wil steunen, dan kunt u daar een donatie doen.

Dit verhaal wordt ongetwijfeld vervolgd

Quirijn Meijnen
Advocaat Media en Intellectuele Eigendomsrecht

In februari 2011 besteedde actualiteitenprogramma Nieuwsuur aandacht aan de kwestie. In het item o.a. een interview met de broer en vader van Stieg Larsson en Eva Gabrielsson.